Μια ξεχωριστή εικονική γιορτή με αφορμή την επέτειο της συμπλήρωσης των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, διοργάνωσε το Μουσικό Σχολείο Σερρών με πρωταγωνιστές τα παραδοσιακά σύνολα του εκπαιδευτικού ιδρύματος και στο πλαίσιο του προγράμματος “Σέρρες 1821” του δήμου Σερρών.
Οι μαθητές και η υπεύθυνη καθηγήτρια κ. Ζωή Κεσελοπούλου αναφερόμενοι στη δράση επισήμαναν:
“Με αφορμή το πρόγραμμα Σέρρες 1821 του δήμου Σερρών προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε μία εικονική γιορτή για την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Όσο σημαντικό αντίκτυπο σε τοπικό και διεθνές επίπεδο είχε το μήνυμα της Επανάστασης του 1821, άλλο τόσο τα δημοτικά τραγούδια ως μνημεία ενός λαϊκού πολιτισμού φέρουν ιδέες για αγώνα, για ελευθερία και ανεξαρτησία. Ίσως αυτό τελικά καθιστά τα αιτήματά τους οικουμενικά και διαχρονικά. Κάτω από αυτές τις δύο παραμέτρους στάθηκε πολύ δύσκολο να μείνουμε στα γεωγραφικά όρια των Σερρών. Αφετηρία μας ήταν η ιστορία του Εμμανουήλ Παπά. Ακολουθήσαμε την πορεία του, αλλά και την πορεία των συναγωνιστών του. Στο ταξίδι αυτό συναντούσαμε τραγούδια που μας άνοιγαν νέα ηχογεωλογικά τοπία, ωστόσο μας θύμιζαν ιστορίες που είχαμε συναντήσει στην περιοχή των Σερρών, και ήταν απλώς σαν να είχαν αλλάξει τα τοπωνύμια ή τα ονόματα των ηρώων. Κύρια πηγή στην έρευνα μας ήταν το διαδίκτυο, καθώς η περίοδος των εργασιών μας συνέπεσε με το κλείσιμο των δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών. Όμως, δεν έλειψαν και οι βιβλιογραφικές πηγές από προσωπικές βιβλιοθήκες και αρχεία, οι οποίες μας έδωσαν μια καλύτερη θέαση στα ιστορικά γεγονότα.”
Αξίζει να τονισθεί ότι στόχος της δράσης ήταν να δοθούν αφορμές μέσα από το πλούσιο ρεπερτόριο δημοτικών τραγουδιών, για σκέψη, αναστοχασμό και καλλιτεχνικές ζυμώσεις στη σχολική τάξη ή την ηλεκτρονική τάξη κατά τις περιόδους της τηλεκπαίδευσης. Επιθυμία του συνόλου της εκπαιδευτικής κοινότητας παρέμεινε η μη αναπαραγωγή πολωτικών στερεότυπων. Έτσι μέσα από τη μουσική πράξη και τα δημοτικά τραγούδια είχαν την πρόθεση να φωτιστούν πλευρές της Ιστορίας μας με τρόπο νηφάλιο και ενωτικό. Μέσα από αυτό το πρίσμα παρουσιάζεται μία σειρά από δημοτικά τραγούδια, με την ελπίδα να αναδειχθούν όσο το δυνατότερο περισσότερες εκφάνσεις των ηρωικών προσώπων του 1821. Τα πρόσωπα αυτά στάθηκαν πόλοι έμπνευσης και σημείο αναφοράς για όλους σε μία χρονιά που οι ανθρώπινες ελευθερίες καταδυναστεύτηκαν από έναν άγνωστο και υπερμεγέθη εχθρό, σε παγκόσμιο επίπεδο, την πανδημία του covid-19.
Όσον αφορά την προσέγγιση του προγράμματος «Ξαναζωντανεύω την Ιστορία του τόπου μου μέσα από το δημοτικό τραγούδι» αναφέρουν:
“Δεν ήταν μία επιλογή κατά συνθήκη λόγω του χαρακτήρα του μαθήματος των Παραδοσιακών Μουσικών Συνόλων, αλλά υπήρξε συνειδητή εκπαιδευτική επιλογή. Το δημοτικό τραγούδι, σύμφωνα με τον Χρήστο Μαλεβίτση, αποτελεί το βίωμα ενός λαού σχετικά με τη θέση του στον κόσμο. Δηλαδή, είναι ο τρόπος, με τον οποίο ο ελληνικός λαός αφομοίωσε το φαινόμενο του κόσμου και αξιολόγησε πως «τὸ ὑπάρχειν ἐν τῷ κόσμω» δεν είναι απλώς ότι τραγουδάει τις χαρές και τις λύπες του, αλλά είναι το πώς έχει συνείδηση του κόσμου και πώς τον αφομοιώνει[1].
Μέσα στο δημοτικό τραγούδι δεν συναντά κανείς μόνο όλες τις εκφάνσεις του ανθρώπινου βίου και όλες τις πνευματικές και υπαρξιακές ανησυχίες ενός λαού, αλλά το ζητούμενο είναι να κατανοηθεί πώς μέσα από αυτά μπορεί να παρατηρηθούν διάφορα συστήματα ιδεολογικής αναφοράς, αντικρουόμενα πολλές φορές μεταξύ τους[2].
Πολλοί χαρακτηρίζουν την ποίηση των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών πηγαία και ανεπιτήδευτη. Όμως αυτή η απόλυτη αρτιότητα που παρουσιάζουν τόσο στη γλώσσα όσο και στον τρόπο ανάπτυξης των διηγήσεων και των μελωδιών τους, αποκαλύπτει ότι πρόκειται για έναν απόλυτα έντεχνο τρόπο δημιουργίας. Χαρακτηριστική είναι η απορία του Γιώργου Σεφέρη σε επιστολές του προς τον Κωστή Παλαμά το 1943: “Μπορούμε να κάνουμε πολλές πικρές παρατηρήσεις πάνω στην άβυσσο που μπορεί κάποτε να χωρίσει τους μορφωμένους και τους καλλιεργημένους από τη φωνή της ζωής, όταν σκεφτούμε πως για πολλούς αιώνες ο μόνος πραγματικός ποιητής που έχει το Γένος είναι ο ανώνυμος και αναλφάβητος λαός… Και το πιο παράξενο είναι ότι αυτοί οι αγράμματοι συνεχίζουν πολύ πιο πιστά το αρχαίο ελληνικό πνεύμα από την απέραντη ρητορεία των καθαρολόγων που, καθώς είπα, δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακατάλυτο φίμωτρο”.
Τα δημοτικά τραγούδια δεν ήταν μόνο δημιουργήματα αυθόρμητης στιγμιαίας έμπνευσης μέσα σε κοινωνικές εκδηλώσεις, παρότι για τους περισσότερους ερευνητές αυτή ήταν η κύρια πηγή τους. Όμως, η τέχνη και τα παράγωγά της δεν είναι φαινόμενα ούτε αυτόνομα ούτε αυτογέννητα. Δημιουργούνται και προέρχονται από ανθρώπους, εκφράζοντας τον τρόπο ζωής, τη συνειδησιακή κατάσταση και την ποιότητα της υπάρξεώς τους. Η ζωή και η ύπαρξη προηγούνται της καλλιτεχνικής εκφράσεως, το αντίθετο είναι αδύνατο να συμβεί. Από αυτό το αξίωμα δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί η τέχνη των δημοτικών τραγουδιών. Έτσι, λοιπόν, όπως αναφέρει ο Αλέξης Πολίτης στο βιβλίο Κλέφτικα, πρόκειται για «συνθεμένα τραγούδια μέσα στον 18ο και στις αρχές του 19ου αιώνα, τραγούδια που οι ήρωές τους είναι κατεξοχήν αρματολοί, αλλά και γενικότερα οι ελεύθεροι άνθρωποι που στάθηκαν άξιοι να φυλάξουν τη λευτεριά τους και δεν άφησαν τον εαυτό τους στη διάθεση του εχθρού».
Θα ήταν άδικο όμως να μην αναφερθούμε στους μικρούς ήρωες της παρούσας εργασίας. Τους μαθητές του συνόλου Παραδοσιακής Μουσικής του Μουσικού Σχολείου Σερρών, οι οποίοι εργάστηκαν και συμμετείχαν με πολύ αγάπη και αυταπάρνηση για την υλοποίηση του βίντεο μας στην παρούσα δράση.
Οι μαθητές που έπαιξαν και τραγούδησαν ήταν:
Αναστασία Αμαξοπούλου
Κατερίνα Βακαλίδου
Δημήτρης Γιοβάνης
Γιώργος Δημητριάδης
Ευγενία Κανακίδου
Μάξιμος Καραμβαλάσης
Δέσποινα Κατριοπλά
Αναστασία Κετζιτζή
Δημήτρης Κωνσταντινίδης
Βασιλική Λαπατώνη
Ευσταθία Λιγγερίδου
Ανδρονίκη Μαργίδου
Θανάσης Μαυρίδης
Ευαγγελία Μοσχονίδου
Λυδία Μοσχονίδου
Στέλιος Μπουτζής
Χριστίνα Νάτση
Γιώργος Πάντας
Χρύσα Παράσχου
Παναγιώτης Πέτρου
Ραφαήλ Πέτρου
Νικολέτα Χαλάτση
Παναγιώτης Χαραλαμπίδης
Φωτεινή Χατζηκρίβου
Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Ζωή Κεσελοπούλου
